Της Ναταλίας Βραδή
Η πρόσφατη απόφαση του προέδρου της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι να κλείσει το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Telan και να διακόψει τη λειτουργία των ιστοσελίδων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης φέρνει στην επιφάνεια το σοβαρό πρόβλημα της κρίσης που διέρχεται η ελευθερία του Τύπου σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Παρά την μεγάλη πρόοδο που έχει σημειωθεί στην ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών τις τελευταίες δεκαετίες στην ευρύτερη περιοχή, περιστατικά σαν και αυτό, σε μια χώρα μάλιστα με υψηλό επίπεδο Δημοκρατίας, προκαλούν ανησυχία.
Στην Αργεντινή ο Τύπος συχνά δέχεται επιθέσεις
Παρ’ ότι στην Αργεντινή δεν έχει καταγραφεί περιστατικό δολοφονίας δημοσιογράφου από το 2000, αυτό δεν σημαίνει ότι εργαζόμενοι στον Τύπο δεν βρίσκονται συχνά στο στόχαστρο επιθέσεων από κυβερνητικούς παράγοντες. Σύμφωνα με την οργάνωση Ρεπόρτερς χωρίς Σύνορα (Reporters without Borders) φαίνεται να αποτελούν ταυτόχρονα στόχους εγκληματικών οργανώσεων αλλά και θύματα αστυνομικής βίας. Επιπλέον παρατηρείται συγκέντρωση των μέσων ενημέρωσης σε έναν περιορισμένο αριθμό ιδιοκτητών, παρεμποδίζοντας τον πλουραλισμό και διευκολύνοντας την χειραγώγηση της ειδησεογραφικής ατζέντας και ως εκ τούτου των πολιτών.
Οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι σε ένα κράτος δικαίου μία από τις θεμελιώδεις συνταγματικές εγγυήσεις είναι η ελευθερία λόγου. Στο Ελληνικό Σύνταγμα αυτή διασφαλίζεται και αποτυπώνεται στο Άρθρο 14 με τίτλο “Ελευθερία Τύπου”. Με πολλά κράτη όμως, να υφίστανται κρίση δημοκρατικών θεσμών και συνταγματικών εγγυήσεων, η ελευθερία Τύπου είναι ένα αγαθό που μοιάζει αμφίρροπο.

Μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές του πλανήτη
Το ανησυχητικό είναι ότι στη Λατινική Αμερική η περίπτωση της Αργεντινής δεν είναι η χειρότερη, καθώς σε άλλες χώρες, ακόμη και με ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο Δημοκρατίας, καταγράφονται ακόμη πιο σοβαρές παραβιάσεις και επιθέσεις στην ελευθερία του Τύπου.
Η Λατινική Αμερική αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα όπου οι δημοκρατικοί θεσμοί συχνά δοκιμάζονται με την ελευθερία του Τύπου να βρίσκεται στο στόχαστρο σε αρκετές περιπτώσεις. Σύμφωνα με το Friedrich Naumann Foundation θεωρείται μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές του πλανήτη για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος.
Το Μεξικό στην θλιβερή πρωτιά
Τη θλιβερή πρωτιά διεκδικεί το Μεξικό, όπου καταγράφεται ο υψηλότερος αριθμός δολοφονημένων δημοσιογράφων στη Λατινική Αμερική και από τους πιο υψηλούς παγκοσμίως. Το 2012 ιδρύθηκε μηχανισμός για την προστασία των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοσιογράφων. Ωστόσο τα τελευταία 7 χρόνια έχουν σημειωθεί τουλάχιστον 8 δολοφονίες ρεπόρτερ που ήταν εγγεγραμμένοι στον εν λόγω μηχανισμό και παράλληλα έχουν καταγραφεί περιστατικά απειλών, εκβιασμών, σωματικών και ψυχολογικών κακοποιήσεων τόσο από ομάδες οργανωμένου εγκλήματος όσο και από κρατικούς λειτουργούς.

Οι περιπτώσεις της Νικαράγουα και της Βενεζουέλας
Σε χώρες όπως η Νικαράγουα και η Βενεζουέλα τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Στη Νικαράγουα η ελευθερία του Τύπου στην θεωρία είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη αλλά δεν εφαρμόζεται. Με εξαίρεση ορισμένες ιστοσελίδες που βρίσκονται υπό την διαχείριση εξόριστων δημοσιογράφων, κανένα άλλο εγχώριο μέσο ενημέρωσης δεν είναι ανεξάρτητο. Μετά από διαδηλώσεις που σημειώθηκαν το 2018 που είχαν σαν αποτέλεσμα δεκάδες διαδηλωτές να δολοφονηθούν από τις δυνάμεις καταστολής, ο Πρόεδρος της Νικαράγουα, Ντανιέλ Ορτέγα, υιοθέτησε ένα ακόμα αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο αξιοποιεί για να επιτίθεται τους πολιτικούς του αντιπάλους αλλά και στους δημοσιογράφους.
Στην Βενεζουέλα πέρα από την εξαγορά και τον έλεγχο μεγάλου ποσοστού των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, την αυτολογοκρισία των υπόλοιπων “ανεξάρτητων” μέσων, τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες δημοσιογράφων και υποστηρικτών της αντιπολίτευσης μια άλλη μέθοδος είναι η διακοπή της πρόσβασης σε χαρτί. Ο πρόεδρος, Νικολάς Μαδούρο, πέρα από τα “κλασικά μέτρα” περιορίζει την πρόσβαση σε χαρτί σε εφημερίδες που αντιτίθενται στον τρόπο διακυβέρνησης του, με αποτέλεσμα πληθώρα εφημερίδων να κλείνουν λόγω έλλειψης χαρτιού.

Ο πολιτικός διάλογος με την Ευρωπαϊκή Ένωση
Εν κατακλείδι η ελευθερία λόγου, της δημόσιας έκφρασης και η ελευθερία του Τύπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ομαλή λειτουργία της Δημοκρατίας. Για να λειτουργεί σωστά η Δημοκρατία είναι απαραίτητο να προϋπάρχουν όλα τα προηγούμενα. Είναι γεγονός πως στη Λατινική Αμερική σε ορισμένες χώρες καταγράφονται συχνά σοβαρές παραβιάσεις σε βασικές ελευθερίες και θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου. Όταν μάλιστα αυτό συμβαίνει σε χώρες με τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση μοιράζεται κοινές αξίες, τότε η κατάσταση είναι ακόμη πιο ανησυχητική.
Προκύπτει αβίαστα το ερώτημα μήπως τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η διεθνής κοινότητα συνολικά, πρέπει να εντάξουν πιο έντονα στον πολιτικό διάλογο με τη Λατινική Αμερική ζητήματα που σχετίζονται με την ελευθερία του Τύπου και της ελευθερίας έκφρασης. Μια πρόοδος στο συγκεκριμένο ζήτημα, όπου παρατηρείται οπισθοδρόμηση, μπορεί να συμβάλλει θετικά και στις διμερείς μας σχέσεις.