Του ΙΑΣΟΝΑ ΠΙΠΙΝΗ. Η φυλή warao βρίσκεται εδω και χιλιάδες χρόνια σε μια περιοχή με μεγάλη βιοποικιλότητα. Warao σημαίνει “άνθρωποι του νερού”. Αυτη η φυλή πάνω από όλα αναπτύσσει έναν πολιτισμό υδάτινο. Το Δέλτα του Ορινόκο στη Βενεζουέλα βρίθει από σπάνια είδη λουλουδιών και φυτών με απαράμμιλη ομορφιά που χρησιμεύουν για την κατοικία αυτων των ανθρώπων. Η φυλή αυτη εκφράζει την χαρά με μια πλούσια μουσική παράδοση. Αυτός ο πολιτισμός που αριθμεί περίπου 36.000 ανθρώπους, σήμερα κινδυνεύει με εξαφάνιση.
«Οι warao έχουν προσπαθήσει να διατηρήσουν τον πολιτισμό τους και τα έθιμα τους δια μέσου των αιώνων. Ωστόσο αυτη η εθνότητα έρχεται αντιμέτωπη με μια προβληματική κοινωνία που ευθύνεται για τον κίνδυνο που διατρέχει να εξαφανιστεί»
Οι δραστηριότητες των warao
Φυσιογνωμικά είναι άνθρωποι με χαμηλό ύψος, όχι περισσότερο από 1,60, μαύρα μαλλιά, και μάτια λίγο σχιστά και χρωματος καστανού. Στις παραδόσεις τους αναφέρεται ότι βρίσκονται στο Δέλτα του Ορινόκο απο την εποχή που το νησί Trinidad ήταν ενωμένο με τη γη, δηλαδή πριν από περίπου 8.500 με 9.000 χρόνια. 17 εθνότητες κατοικούν στις περιοχές του ποταμού Ορινόκο.
Ζουν σε σπίτια που έχουν χτίσει πάνω σε πασσάλους και η οικονομία τους βασίζεται στο κυνήγι, την αλιεία και την περισυλλογή από άγρια φρούτα και καραβίδες την εποχή ξηρασίας.
Η εκμετάλλευση των φύλλων από τα moriche είναι μια από τις βασικές δραστηριότητες αυτης της εθνότητας. Το άμυλο από τα φύλλα που λέγεται “γιουρούμα” είναι ένα απο τα βασικά συστατικά της καθημερινής τους διατροφής.
Οι warao έχουν τη φήμη ενός χαρούμενου λαού που διασκεδάζει. Οι μοναδικοί τους χοροί, τα τραγούδια τους και η μουσική τους παράδοση είναι παρα πολύ πλούσιοι. Όπως είναι το τραγούδι και ο χορός του “Μάρε Μάρε”, του “Νιχαραμπάκα” ή του “Χαμπισανούκα”, γνωστού και ως “χορού της αγκαλιάς”.
Τα μουσικά όργανα
Τα βασικά τους μουσικά όργανα είναι τα πνευστά με “γλώσσα”, όπως το Ντάου – Κόχο, (από ξύλο του δέντρου Γιαγρούμο), το Ναχσεμόι (από Μορίτσε), το Καρίσο (είδος της φλάουτας του Πανός) και το Μουχούσεμοϊ (από οστά). Άλλα όργανα είναι το Μορίκι (μαράκας), το ταμπόρ από δέρμα αραγκουάτο (μαιμού) και το βιολί που είναι ευρωπαϊκής καταγωγής.
Στις εστίες τους η εξουσία και η οργάνωση είναι μητριαρχική και οι άνδρες επιφορτίζονται με την οργάνωση των δημοσίων έργων όπως και των πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Το πιο παλαιό τοπωνύμιο του ποταμού Ορινόκο είναι Wirinoko ή Uorinoko που σημαίνει “το μέρος όπου γίνεται κωπηλασία” από το “wiri” που σημαίνει “εκεί όπου κωπηλατούμε” και “noko” που σημαίνει μέρος, σπίτι ή μέρος για εγκατάσταση.
«Η χλωριδα και η πανίδα αυτου του τόπου τους δίνουν την δυνατότητα να αναπτύξουν ορισμένα προγράμματα αγροτικά και τουριστικά που θα τους επιτρέπουν να έχουν κάποια εισοδήματα. Αυτός ο λαός ζει στην φτώχεια και σε αβέβαιες συνθήκες. Για το λόγο αυτό ανθρωπιστικές οργανώσεις ζητούν να προστατευθούν τα δικαιώματα τους και να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης τους»
Η γλώσσα Warao αναφέρεται ως γλώσσα mono-lingual (μια γλώσσα που προέρχεται από άλλη και οι ρίζες της είναι βασισμένες σε αυτην την ίδια, δεν είναι ένα προιόν ούτε εξέλιξη κάποιας άλλης γλώσσας γνωστής σήμερα ή “νεκρής”). Γλωσσολογικά η γλώσσα Warao ακόμη δεν έχει ταξινομηθεί κατάλληλα. Ομιλείται κυρίως στο Δέλτα Αμακούρο, Σούκρε, Μονάγας, Γκουιάνα και Σουρινάμ.
Σε αυτην την ιθαγενή γλώσσα υπάρχουν τέσσερις διάλεκτοι οι οποίες είναι γνωστές στον πολιτισμό τους ως [1] Kokuina o Manamo (νουμερο δυο), [2] Hoanarao (άνθρωποι των μαύρων υδάτων), 3] Arawao [= Merejina, Sakupana], [4] Wasay [= Ibaruma, Arature, Amakuro].
Οι αριθμοί στην γλώσσα Warao
1 Isaka ,2 Manamo, 3 Dijanamo, 4 Orabakaya, 5 Mojabasi, 6 Mojomatana isaka, 7 Mojomatana manamo, 8 Mojomatana dijamo, 9 Mojomatana orabakaya, 10 Mojoreko, 20 warao isaka (un warao)
Ορισμένες λέξεις της γλώσσας Warao
Κάτω: joaika
Νερό: jo
Τώρα: ama
Κίτρινο: simosimo
Ζώο: domu
Νυχτώνει: ana
Χρόνος: joida
Μαθαίνω: namina
Βοηθάω: saneta
Κατεβαίνω: nanaka
Άσπρο: joko
Στόμα: doko
Καλημέρα: yakerara
Μπουρμπουλήθρα: koba
Ψάχνω:najobu
Κεφάλι: kua
Ζέστη: iji
Κρεβάτι: yajinoko
Κουρασμένος: basa
Καρδιά: kobe
Φίδι: juba
Δάκτυλο: mohi
Λουλούδι: tokoyo
Μεγάλο: ida
Μιλάω: wará
Άνθρωπος: nibo
Σήμερα: ama
Ελευθερία: koyobo
Βιβλίο: karata
Μητέρα: dani
Γυναίκα: tida
Εμείς: oko
Πατέρας: dima
Σκέφτομαι: obojona
Ψάρι: jomakaba
Γέλιο: eno, mare
Εσείς: yaty
Ορισμένες εκφράσεις
¿Katuketi?: Τι νέα;
Ajuka yana: Δεν είμαι καλά
Asida: ‘Ασχημα
Yakera: Καλά
Omi: Αντίο
Yakera guito: Πολύ καλά
Το Πάτερ Ημών στα warao
Karima, najamutuata jakutai, Jiwai yatomanetekunarai. Jirujuna rujanu rijana. Najamutuata jiaobojona eku abaya. Raina eku monukajase jiaobojona eku abakunarai. Kanajoro ama saba jakutai taisi kamoau. Kaisiko asiraja nonajakutai taisi kuare barinaka kaobojona bereaoko. Taisi monuka kaobojona asirajasi kuare barinaka bere. Kayakara minaka jau. Tiarone asiraja arotuma amojekumo kejeronu. Iji are Airamo tane rujakitane ja. Iji are jijara taeraja. Iji are Airamowitu. Amén.
